رباط‌ها بندهای محکم بافتی هستند که استخوان‌ها را به هم متصل می‌کنند. رباط‌ها به مفاصل قدرت می‌دهند و آنها را در برابر آسیب حمایت می‌کنند. صدمات واردشده به رباط‌های مچ پا را پیچ‌خوردگی میگویند که معمولاً به دلیل پیچش ناگهانی مفصل ایجاد میشود. یکی از حالات پیچ‌خوردگی میتواند کشیدگی، پارگی در چند رشته یا پارگی کامل یک یا چند رباط‌هایی باشد که استخوان‌های ناحیه‌ی مچ پا را در کنار هم نگه می‌دارند. پیچ‌خوردگی‌ها بسته به شدت پارگی رباط دسته‌بندی می‌شوند.
دکتر علی نیاستی متخصص طب فیزیکی -مفاصل کمر درد -دیسک و سیاتیک است که میتواند با سابقه فراوان دردرمانهای فیزیکی درمان دقیق و بی نقص پیچ‌خوردگی و پارگی رباط مچ پا بپردازد. اگر از عمل جراحی واهمه دارید و یا به دنبال درمانهای راحت و بدون بستری هستید با کلینیک دکتر علی نیاستی تماس حاصل بفرمایید (08337212444 ) یا به صورت حضوری به آدرس کرمانشاه: پارکینگ شهر داری خیابان حاج محمد تقی ساختمان ابن سینا طبقه اول (عصر) مراجعه بفرمایید.
مچ پا چگونه پیچ می‌خورد؟
پیچ‌خوردگی در ناحیه مچ پا در نوجوانان بسیار شایع است و به طور مساوی در ورزشکاران و غیر ورزشکاران نیز اتفاق می‌افتد. این حالت وقتی اتفاق می‌افتد که رباط‌هایی که مچ پا را حمایت می‌کنند، تحت یک کشش بیش از حد قرار گیرند یا پاره شوند. این حالت میتواند در هنگام افتادن پا در یک چاله، لغزیدن در هنگتم راه رفتن روی یک سراشیبی و یا وقتی که همه‌ی وزن بدن یک‌باره روی یک مچ پا بیفتد نیز رخ دهد.
شدت پیچ‌خوردگی مچ پا مطابق با اینکه رباط چقدر کشیده شده و اینکه آیا مفصل مچ بی‌ثبات است یا نه درجه‌بندی میشود. هنگامی که رباط آسیب‌دیده دیگر قادر به حمایت مفصل برای حرکت نباشد، مفصل بی‌ثبات و ناپایدار میشود:
- درجه 1- کشیدگی خفیف رباط بدون ایجاد بی‌ثباتی در مفصل
- درجه 2- پارگی جزئی (گسیختگی) رباط اما بدون ایجاد بی‌ثباتی در مفصل (یا ایجاد یک بی‌ثباتی خفیف)
- درجه 3- پیچ‌خوردگی شدید: پارکی کامل رباط و ایجاد بی‌ثباتی در مفصل
علائم پیچ‌خوردگی مچ پا چیست؟
بیماران بعد از پیچ‌خوردگی مچ پایشان، وجود درد را گزارش کرده‌اند. معمولاً این عارضه به دلیل یک آسیب وارونه رخ می‌دهد، به این معنی که پا در زیر مچ یا ساق پا پیچ می‌خورد. پیچ‌خوردگی مچ پا اغلب در حین ورزش کردن اتفاق می‌افتد. بیماران از وجود درد در روی مچ پا و درجات مختلف تورم و خونریزی زیرپوستی (مانند کبود شدن) شکایت می‌کنند. از لحاظ فنی این کبودی به خون مردگی اشاره دارد. بسته به شدت پیچ‌خوردگی، ممکن است شخص قادر به راه رفتن باشد یا نباشد.
پیچ‌خوردگی مچ پا چگونه تشخیص داده میشود؟
با توجه به اینکه پیچ‌خوردگی مچ پا یک صدمه شایع است به راحتی قابل تشخیص است. ناحیه دردناک روی مچ پا همراه با حساسیت نسبت به لمس کردن و ورم کردن در بیماری که مچ پایش پیچ خورده است دلالت بسیاری بر وجود این عارضه دارد. در این بیماران یک عکس معمولی رادیولوژی نیز بیان می‌کند که استخوان نشکسته و در عوض رباط‌های مچ پاره شده یا پیچ خورده‌اند.
نکته مهم اینکه با این همه هر جراحتی در ناحیه مچ نباید به سادگی یک پیچ‌خوردگی تلقی شود زیرا دیگر آسیب‌ها نیز می‌توانند به همین سادگی رخ دهند. به عنوان مثال، تاندون‌های ساق پا که در بالا به آنها اشاره شد، میتواند دچار جراحت شود. همچنین میتواند شکستگی‌هایی در استخوان‌های اطراف مچ پا ازجمله پنجمین استخوان کف پایی (خارجی‌ترین استخوان کف پا) و یا زائده‌ی جلویی استخوان پاشنه اتفاق افتاده باشد. در موارد حاد یک تصویر ام آر آی میتواند متضمن موارد دیگری از جراحت در مچ پا ازجمله آسیب غضروف‌ها باشد. به طور معمول انجام تست ام آر آی برای تشخیص پیچ‌خوردگی لازم نیست.
روشهای درمان پیچ‌خوردگی مچ پا چیست؟
در اکثریت قریب به اتفاق پیچ‌خوردگی‌های مچ پا به عمل جراحی نیازی نیست. حتی در حالت بسیار شدید، رباط‌ها بدون عمل جراحی بهبود خواهند یافت. میزان پیچ‌خوردگی روش درمان را معین می‌کند. چنانکه در بالا گفتیم، معمولاً پیچ‌خوردگی‌ها به چند دسته تقسیم میشود. مهم‌تر از همه توانایی بیمار در را رفتن روی پای خود است. کسانی که بعد از صدمه دیدن قادرند وزن بدن خود را روی مچ پا تحمل کنند و راه بروند به احتمال زیاد به سرعت به فعالیت عادی خود برمی‌گردند. کسانی که نمی‌توانند راه بروند شاید به عدم تحرک و استراحت نیاز داشته باشند.
به طور کلی، راههای درمانی در 48 تا 72 ساعت اولیه عبارتند از استراحت و حرکت ندادن مچ، گذاشتن کمپرس یخ به مدت 20 دقیقه هر دو تا سه ساعت، فشرده کردن با یک باند ACE و بالا نگه داشتن مچ پا؛ که منظور از بالا نگه داشتن مچ و ساق پا حالتی است که انگشتان پا تا راستای بینی بیمار بالا آورده شوند. آن دسته از بیمارانی که قادر به راه رفتن نیستند، بهتر است تا زمانی که بتوانند وزن خود را به راحتی حمل کنند، راه نروند و استراحت کنند.
روشهای درمانی غیر جراحی
استفاده از عصا. در بیشتر موارد تورم و درد دو تا سه روز طول خواهد کشید. در این مدت احتمالاً راه رفتن سخت است و ممکن است پزشک استفاده از عصا را به شما توصیه کند.
یک نوع مچ‌بند رکابی هوایی
عدم تحرک. در دوره‌ی اول بهبودی، مهم‌ترین چیز حمایت و حفاظت از مچ پا از حرکات ناگهانی است. در پیچ‌خوردگی درجه 2، یک وسیله پلاستیکی با قابلیت محکم نگه داشتن مچ مانند کفش‌های که شبیه قالب هستند و یا مچ‌بندهای رکابی هوایی میتواند برای مچ تکیه‌گاهی باشد. در پیچ‌خوردگی درجه 3، ممکن است برای 2 تا 3 هفته به یک قالب ساق پای کوتاه یا یک مچ‌بند قالبی نیاز شود.
در حالی که مچ پا در گچ یا آتل است شاید پزشک شما را به گذاشتن وزن کمی روی آن تشویق کند. این کار میتواند به بهبود شما کمک کند.
درمان فیزیک: تمرینات توانبخشی برای جلوگیری از سفت شدن مفصل، افزایش قدرت مچ پا و جلوگیری از مزمن شدن مشکلات مچ پا مورداستفاده قرار می‌گیرند.
- تحرک به موقع. جهت جلوگیری از سفتی عضلات مچ پا پزشک و فیزیوتراپیست حرکات و تمریناتی شامل حرکات گسترده و کنترل‌شده در مچ پا بدون ایجاد مقاومت برای شما فراهم می‌کنند.
- حرکات کششی. هنگامی که شما بتوانید بدون احساس درد و ورم راه بروید و وزن خود را تحمل کنید، تمریناتی برای کشیده شدن عضلات و تاندون‌های جلو و پشت ساق و پا به برنامه درمانی شما اضافه خواهد شد. در صورتی که تمرینات تقویتی مبتنی بر زمین مانند بالا آوردن پا روی انگشتان بسیار دردناک باشد، ورزش در آب نیز میتواند استفاده شود. تمرینات مقاومتی نیز اگر توسط بیمار قابل‌تحمل باشند به برنامه‌ی ورزشی اضافه می‌شوند.
- تمرینات تعادلی. اغلب تعادل ضعیف منجر به تکرار پیچ‌خوردگی و بی‌ثباتی مچ پا میشود. یک نمونه‌ی خوبی از تمرینات تعادلی، ایستادن روی پای آسیب‌دیده و بالا بردن پای مخالف با چشمانی بسته است. اغلب در این مقطع از توانبخشی از تخته‌های تعادل استفاده میشود.
- ورزشهای تقویتی و چابکی. وقتی که احساس درد نمی‌کنید ممکن است ورزشهای دیگری مانند تمرینات چابکی به برنامه‌ی شما اضافه شود. تمرینات چابکی به عنوان یک بخش مهم در توانبخشی کارآمد اندام‌های تحتانی (ران، زانو و مچ پا) به کار می‌رود.
تمرینات تقویتی مچ پا
وقتی که توانستید مچ پا را به خوبی حرکت دهید، ورم پایتان کم و درد کنترل شد، شما می‌توانید تمرینات تقویتی مچ پا را آغاز کنید.
- افزایش حرکات: گام کوتاهی بردارید و آرام آرام در حالی که روی انقباض عضلات پا، مچ و ساق پا تمرکز دارید حرکات را افزایش دهید. دور خود بچرخید و به آرامی حرکات را در حالت مشابه قبل کم کنید. در هر روز 20 بار و یا بیشتر این تمرین را تکرار کنید.
- حوله پیچی: همانطور که نشسته‌اید و پایتان برهنه است، یک حوله کوچک روی سطح نرمی در جلوی خودتان بگذارید. با انگشتان پا حوله را به سمت کف پا بکشید. پاشنه پا را روی زمین قرار دهید و انگشتان پا را طوری حلقه کنید که همانطور که حوله را به سمت خود می‌آورید بتوانید آن را بفشارید. اجازه دهید رها شود و حرکت را تکرار کنید تا زمانی که حوله به نزد شما جابجا شود. عمل را در حالت عکس تکرار کنید و حوله را از خودتان دور کنید.
- تمرینات ایزومتریک: یک شیء ثابت را به آرامی در تمام جهات حرکت مچ پا (بالا، پایین، به داخل و به خارج) هل دهید. 5 ثانیه این حالت را حفظ کنید و این حرکت را 10 بار و هر روز چندین بار تکرار کنید.
- تمرینات لوله‌ای: با استفاده از یک لوله پلاستیکی، یک مقاومت ملایمی در برابر حرکات چهار جهتی مچ پا ایجاد کنید. دورتادور مچ پای آسیب‌دیده را با یک باند کشی بپیچید و مچ پا را برخلاف پیچش باند به بالا و داخل و خارج و پایین حرکت دهید. این تمرینات چهار حرکت پا شامل چرخش به داخل، چرخش به خارج، خم کردن کف پا و باز کردن به طرف روی پا را با هم ترکیب می‌کند. برای هر حرکت 3 مجموعه از 15 تکرار را انجام دهید.
- بالا بردن انگشتان: بر روی پاشنه پا و روی لبه‌ی یک قدم بایستید. سپس بر روی قسمت گوشتی پا بلند شوید، 3 ثانیه در این حالت بمانید و به آرامی بر روی حالت اولیه بر روی پاشنه برگردید. چندین بار در طول روز این حرکت را 20 بار تکرار کنید.
- راه رفتن روی پاشنه و پنجه پا: به مدت 30 ثانیه روی پنجه‌ها راه بروید، سپس 30 ثانیه روی پاشنه پا راه بروید. یک دقیقه روی انگشتان پا بایستید و این کار را به مدت 5 تا 10 دقیقه روی پاشنه انجام دهید. این تمرین را چندین بار در روز تکرار کنید.
درمان با عمل جراحی
برخی از انواع پیچ‌خوردگی‌های شدید مچ پا عبارتند از:
- پیچ‌خوردگی شدید (که در آن رباط‌ها به شدت پاره می‌شوند یا مفصل بی‌ثبات و ناپایدار میشود)
- پیچ‌خوردگی بالای مچ پا که در آن رباط بالای مفصل مچ پاره میشود.
در برخی موارد اگر رباط‌ها به شدت پاره شوند و یا مفصل بیش از حد بی‌ثبات باشد، ممکن است عمل جراحی توصیه شود. در صورتی که نیاز باشد پزشک بیمار را ارزیابی خواهد کرد (اما در بیشتر موارد نیازی به جراحی نیست).
دوره بهبودی چقدر طول می‌کشد؟
دوره بهبودی به شدت آسیب بستگی دارد. همانطور که در بالا ذکر شد، برای جراحات جزئی فرد میتواند پس از گذشت چند روز به فعالیت‌های ورزشی خود بازگردد. در پیچ‌خوردگی‌های شدید، این زمان طولانی‌تر است و تا چند هفته طول می‌کشد. این نکته قابل‌ذکر است که پیچ‌خوردگی‌های شدید مچ پا برای بهبودی به زمان قابل‌ملاحظه‌ای نیاز دارند.
به طور کلی عاقبت پیچ‌خوردگی مچ پا بسیار خوب است. اکثر بیماران درمان شده و قادرند به زندگی عادی خود، ورزش‌ها و فعالیت‌های روزانه بازگردند. با این حال برخی افراد که مچ پایشان به درستی توانبخشی نشده و پیچ‌خوردگی نسبتاً شدیدتری دارند، ممکن است عدم تعادل در مچ پایشان ادامه داشته باشد. در بیمارانی که مکرراً مچ پایشان پیچ می‌خورد، بی‌ثباتی مزمن رخ می‌دهد. این تکرارها میتواند خطرناک باشد، زیرا میتواند منجر به آسیب‌دیدگی مچ شود. این بیماران بایستی شناسایی شوند و برای درمان و ترمیم مورد رسیدگی قرار گیرند.
عوارض بالقوه
به ندرت به عمل جراحی نیاز میشود. همانطور که در بالا اشاره شد مچ پایی که به درستی توانبخشی نشده باشد، میتواند به عدم تعادل مزمن دچار شود. قبل از اینکه آسیب‌های بیشتری به مچ پا وارد شود، لازم است این مشکل با عمل جراحی یا با روشهای غیر جراحی برطرف شود.
پیشگیری از پیچ خوردن مچ پا
با دنبال کردن راهنمایی‌های ساده‌ی زیر می‌توانید احتمال پیچ خوردن مچ پا را کاهش دهید:
- جایی که در حال راه رفتن یا دویدن هستید را خوب نگاه کنید
- برای دسترسی به مکان‌های بالاتر از چهارپایه پله دار استفاده کنید
- از پوشیدن کفش پاشنه بلند خودداری کنید
- به طور منظم ورزش کنید
- ورزشهای انجام دهید که قدرت مچ پا را افزایش می‌دهند. قبل و بعد از ورزش کردن عضلات ساق پا را کشش دهید.
ادرس: مازندران _ تنکابن _ میدان شهید شیرودی _ جنب اداره ی آموزش و پرورش _ ساختمان پارس _ طبقه ی دوم _ واحد ۱۸