در صورتی که نگران ارتروز مفاصل دست خود هستید حتما اینجا را بخوانید

مفاصل متعددی در دست وجود دارند . توانایی انجام حرکات گوناگون در این مفاصل به مجموعه دست به عنوان یک واحد ، امکان انجام ظریف‌ترین و پیچیده‌ترین حرکات را می‌دهد . در هر مفصلی در بدن ، دو استخوان در مجاورت یکدیگر قرار دارند . روی هر یک از این دو استخوان لایه‌ای لغزنده از جنس غضروف پوشیده شده است و این مجموعه ( انتهای دو استخوان مجاور و لایه ی غضروفی پوشاننده هر یک ) در داخل پوششی از جنس بافت همبند به نام کپسول مفصلی قرار می‌گیرند . در داخل فضای مفصلی لایه‌ای از بافت پوشاننده به نام سینوویوم وجود دارد که سلول‌های آن با ترشح مایع شفاف و لغزنده ای به‌سهولت و نرمی حرکات دو استخوان‌ روی یکدیگر کمک می‌کند .

در آرتروز یا پدیده ساییدگی ، غضروف مفصلی شروع به فرسایش و تخریب می‌کند به‌طوری‌که لایه غضروف به تدریج نازک شده و از بین می‌رود ، در نتیجه دو  استخوان مجاور در مفصل در تماس مستقیم  با یکدیگر قرار می‌گیرند و حرکات آن‌ها روی هم از یک طرف باعث ایجاد درد و ناراحتی شده و از طرف دیگر تحریک ناشی از این تماس و رها شدن عناصر ریز غضروفی و استخوانی در فضای مفصل باعث تحریک لایه پوشاننده سینوویوم و ایجاد پدیده التهابی به صورت تورم ، درد بیشتر و تجمع مایع در مفصل می‌شود .

شدت التهاب در آرتروز یا ساییدگی مفصل متغیر بوده و بسته به شدت بیماری زمینه ای و میزان فشاری که به مفصل تحمیل می‌شود می‌تواند کاهش یا افزایش پیدا کند . در طول زمان و در نتیجه تلاش برای بازسازی بیمارگونه در مفصل ، استخوان سازی جدیدی دورتادور مفصل صورت می‌گیرد که به صورت برجستگی‌های استخوانی در حاشیه مفصل در رادیوگرافی ساده رویت شده و در مفاصل سطحی در زیر پوست به دست می‌خورند . درد ناشی از اصطکاک سطوح استخوانی و ممانعت حاصل از برجستگی‌های شکل گرفته به تدریج دامنه حرکات مفصل را کاهش داده و باز و بسته شدن آن بخصوص در انتها دچار محدودیت می‌شود . عدم استفاده از عضو دردناک باعث تحلیل رفتن و لاغر شدن ماهیچه‌ها در آن عضو شده و متقابلاً عضوی که عضلات آن ضعیف و ناتوان باشند فشار ناشی از فعالیت‌ها به صورت مضاعف بر مفاصل آن عضو تحمیل می‌گردد . و این چرخه بیمارگونه ادامه پیدا می‌کند .

علت آرتروز مفاصل دست (hand joints arthrosis) چیست ؟

برخی از افراد به صورت ذاتی مستعد ابتلا به آرتروز مفاصل می‌باشند . ساییدگی مفاصل در این افراد به صورت منتشر بوده و علاوه بر مفاصل زانو و ستون مهره ها ، مفاصل دست نیز در سنین میان‌سالی دچار آرتروز و ساییدگی می‌شوند . فشارها و صدماتی که در طول سال‌ها در اثر اشتغال به فعالیت‌های سنگین به مفاصل وارد می‌شوند ، به تدریج به غضروف‌های مفصلی آسیب زده و در نهایت مفاصل را مستعد ابتلا به آرتروز و ساییدگی می‌سازند . آسیب‌های شدید مانند شکستگی‌هایی که سطح مفصلی را درگیر می‌کنند اگر به طور صحیح و کامل درمان نشوند و با یک درمان مناسب ، سطح مفصلی پیوسته و بدون جابجایی اعاده نگردد پس از مدتی در اثر اصطکاک سطوح ناصاف ، غضروف مفصلی تخریب شده و منجر به آرتروز و ساییدگی می‌گردد .

در دست مفاصل متعددی وجود دارند که یک‌یک آن‌ها با علت‌های توضیح داده شده در بالا می‌توانند مبتلا به آرتروز و ساییدگی گردند . اما از این میان سه ناحیة زیر با احتمال به مراتب بیشتری مستعد ابتلا می‌باشند :

1 مفاصل بین بند انتهایی و میانی انگشتان

2 مفاصل بین بند میانی و ابتدایی انگشتان

3 مفصلی که در قاعده استخوان اول کف دست قرار داشته و در حقیقت شصت را به مچ دست متصل می‌نماید .

علائم بالینی آرتروز مفاصل دست (hand joints arthrosis) چیست و این عارضه چگونه تشخیص داده می‌شود ؟

یک علامت مهم در آرتروز مفاصل درد است . درد ممکن است به‌صورت دائم وجود داشته باشد یا این که در هنگام فعالیت و استفاده از مفصل مورد نظر این درد تشدید شود . این درد استفاده از عضو مورد نظر را با مشکل و محدودیت همراه می‌سازد . گاهی در مفصل مبتلا التهاب تشدید شده و باعث تورم و افزایش درد می‌گردد . یکی از علائم مفاصل مبتلا به آرتروز خشکی صبحگاهی می‌باشد به طور که پس از برخاستن از خواب و برای مدتی در حدود پنج تا ده دقیقه در آن مفاصل احساس خشکی و محدودیت در حرکات وجود دارد . پدیدار شدن زوائد استخوانی در پیرامون مفصل باعث به‌وجودآمدن برجستگی‌هایی در ناحیه مفصل شده و در زیر پوست به‌صورت ندولهایی رؤیت می‌گردند . این زواید استخوانی ممکن است در جهاتی مانع حرکت مفصل شوند . زواید استخوانی ، محدودیت در حرکات و تورم در مفاصل باعث تغییر شکل در دست مبتلا می‌شوند .

پزشک معالج با معاینه بالینی می‌تواند تشخیص آرتروز و ساییدگی مفصل را به راحتی مطرح نماید . برای قطعیت تشخیص از رادیوگرافی ساده استفاده می‌شود . در رادیوگرافی ساده آرتروز مفصل به شکل نامنظمی و کاهش فاصله مفصلی ، زوائد استخوانی در دو سوی مفصل و به‌وجودآمدن تغییراتی در استخوان زیر غضروف به شکل کیست‌های کوچک استخوانی و تغییر دانسیته استخوانی با پدیدار شدن یک لایه سفیدتر در آن ناحیه دیده می‌شود .   

درمان آرتروز مفاصل دست (hand joints arthrosis) چیست :

در مراحل اولیه درمان غیرجراحی برای کاهش درد و افزایش عملکرد آن مورد استفاده قرار می‌گیرد . طبیعتاً در این مرحله باید الگوی زندگی را تغییر داده و از مجموع فعالیت‌هایی که به مفصل فشار می‌آورد پرهیز کرد . حرکاتی که با افزایش درد در مفصل مبتلا همراه می‌باشند  طبیعتاً به آن مفصل صدمه می‌زند و باید از آنها پرهیز نمود . بی‌حرکت کردن مفصل مبتلا برای مدتی می‌تواند از التهاب به‌وجودآمده در آن مفصل کاسته و به کاهش درد کمک نماید . برای مفاصل انگشتان می‌توان از آتل انگشتی برای استفاده در شب و برای استخوان اول کف دست می‌توان از مچ شصت بندهایی که برای همین منظور ساخته شده است استفاده نمود . استفاده دوره ای از داروهای ضد التهاب غیر کورتونی در زمان افزایش درد به بهبود آن کمک می‌کند . گرما درمانی به طرق مختلف در کنار سایر درمان ها می‌تواند با کمک به کاهش التهاب مکمل درمان‌های دیگر باشد . فیزیوتراپی نیز گاهی به صورت موقت به کنترل عارضه کمک می‌نماید . تزریق موضعی کورتون گرچه باعث بهبود و درمان ساییدگی مفصل نمی‌شود ولی با اثر ضد التهابی مؤثری که دارد برای مدتی به بهبود درد کمک می‌کند . داروهایی با عنوان غضروف ساز وجود دارند که برای بهبود عوارض ناشی از آرتروز و ساییدگی تجویز می‌شوند . این داروها از مواد تشکیل دهنده غضروف با نام گلوکزآمین و کندرویتین تشکیل شده‌اند و توسط برخی از پزشکان تجویز می‌گردند . در مورد میزان و نحوه تأثیر این داروها اختلاف نظر وجود دارد و رسیدن به اطمینان در مورد تأثیر بخشی این داروها در درمان آرتروز نیاز به بررسی و مطالعات بیشتری آینده دارد .

در مواردی که درد و محدودیت ناشی از آرتروز شدید بوده و با درمان‌های نگهدارنده و غیرجراحی نتیجه مطلوب حاصل نشود ، از درمان به روش‌های جراحی استفاده می‌شود . روش‌های جراحی متعددی برای درمان آرتروز مفاصل دست (hand joints arthrosis) وجود دارد که پزشک معالج با در نظر گرفتن مسائل مختلف از جمله شدت عارضه ، مفصل مبتلا ، سن فرد و توقعات و انتظارات او از درمان یکی از این روش‌های درمانی را برمی‌گزیند . یکی از روش‌های جراحی خشک کردن مفصل مبتلا می‌باشد . در این روش درد بیمار بهبود پیدا می‌کند ولی توانایی مفصل برای خم و راست شدن از بین می‌رود . این نوع جراحی بیشتر برای مفاصل انتهایی انگشتان مورد استفاده قرار می‌گیرد . در نواحی دیگر در صورت نیاز به عمل جراحی ، مفصل مبتلا تحت بازسازی قرار می‌گیرد به این صورت که سطوح مفصلی مبتلا برداشته شده و در محل آن یا از بافت نرم پیرامونی مانند قسمتی از تاندون مجاور و یا از پروتزهایی که برای این منظور ساخته شده و در دسترس می‌باشد استفاده می‌شود . در این روش جراحی گرچه توانایی حرکت در مفصل حفظ می‌شود ولی قدرت و توان آن کاهش پیدا می‌کند . در مواردی که برجستگی‌های استخوانی در اثر آرتروز مفصل با فشار روی بافت‌ها و لیگامان های اطراف باعث ایجاد درد و محدودیت شده باشد ، می‌توان ضمن عمل جراحی اقدام به تراشیدن این زواید استخوانی نمود .  

 منبع:دکتر مرجائی 

ادرس مطب: مازندران_تنکابن_میدان شهید شیرودی_جنب آموزش و پرورش_ساختمان پارس_طبقه۲_واحد۱۸