قفل شدن مفصل زانو به موقعیتی اطلاق می شود که پای فرد در جای خود قفل شده و نتوان آن را خم و راست کرد که در یکی از دو دسته ی زیر طبقه بندی می شوند:
دسته ی اول، قفل شدن حقیقی زانوست که در طی آن یک مانع مکانیکی در داخل مفصل، از حرکت زانو جلوگیری می کند. این حالت معمولا زمانی اتفاق می افتد که فرد پای خود را تا حد امکان صاف می کند. دسته ی دوم، قفل شدن کاذب زانوست که در طی آن، درد شدید به طور موقتی تحرک زانو را محدود می کند. قفل شدن حقیقی زانو معمولا نادر است.
در این مقاله، به علل شایع قفل شدن زانو و روش های درمان احتمالی آن ها می پردازیم.
قفل شدن حقیقی زانو
مفصل زانو طوری طراحی شده است که می تواند خم و راست شده و اندکی نیز بچرخد. اگر چیزی در درون مفصل گیر کند، حرکت پا را محدود کرده و آن را قفل می کند. مانند این که زانو کاملا از کار افتاده و نمی تواند آن را حرکت داد. معمولا قبل از این که فرد دوباره بتواند پای خود را حرکت دهد، به چند دقیقه حرکت آرام و یا تکان دادن نیاز خواهد بود. در برخی موارد نیز، دخالت متخصص لازم است تا قطعه ی مشکل ساز را از سر راه بردارد. به این حالت قفل شدن حقیقی مفصل زانو می گویند، زمانی که جسمی به صورت فیزیکی جلوی حرکت مفصل را گرفته باشد.
قفل شدن حقیقی زانو، بسته به موارد مختلف می تواند دردناک و یا بدون درد باشد. در این نوع از قفل شدن زانو، معمولا راست کردن پا مشکل شده و فرد نمی تواند پای خود را کاملا صاف کند.
علت ها و دلایل
1) پارگی مینیسک :
مینیسک لایه ی ضخیمی از غضروف است که سطح درونی مفصل را پوشانده و علاوه بر بازی کردن نقش ضربه گیر، حرکت مفصل را نیز روان تر می کند. اگر مینیسک پاره شود، تکه ی پاره شده ی آن ممکن است در مفصل گیر کرده و باعث قفل شدن آن گردد. شایع ترین نوع پارگی مینیسک که می تواند باعث قفل شدن زانو گردد، "پارگی دسته سطلی" نام دارد. در این حالت، قسمتی از مینیسک پاره شده ولی همچنان به مینیسک متصل می ماند و بدین صورت می تواند در اطراف آن ناحیه در حرکت باشد. با حرکت کردن مفصل زانو، این تکه ی پاره شده ممکن است به اندازه ای بزرگ باشد که در مفصل گیر کرده و باعث قفل شدن آن گردد.
پارگی مینیسک ممکن است به دلیل آسیب، معمولا در اثر چرخیدن بر روی یک زانو و یا فرسودگی تدریجی مفصل ایجاد شود. می توانید در بخش پارگی مینیسک، اطلاعات بیشتری کسب کنید.
2) استخوان ضعیف و شکننده
عامل دیگری که می تواند باعث قفل شدن زانو گردد، زمانی است که تکه ای استخوان از مفصل زانو شکسته شده و پس از جدا شدن آزادانه در آن محیط گردش کند. همانند پارگی مینیسک، اگر استخوان شکسته شده نیز به جای اشتباهی برود، می تواند در آن جا گیر افتاده و باعث قفل شدن زانو در یک موقعیت خاص گردد.
تکه ی استخوان ممکن است در اثر یک آسیب و یا یک عارضه ی پزشکی مانند آرتروز و یا استئو کندریت دیسکان، شکسته شده باشد.
آرتروز
آرتروز و روند طبیعی پیر شدن فرد، می توانند احتمال قفل شدن زانو را افزایش دهند. با گذشت زمان، غضروفی که استخوان ها را در زانو پوشش می دهد فرسوده شده و به تدریج از بین می رود. غضروف تکه تکه شده ممکن است در درون مفصل زانو گیر افتاده و خم شدن آن را نا ممکن کند. اگر غضروف کاملا از بین رفته باشد، ممکن است که تراشه های استخوانی نیز در مکانیسم مفصل زانو اختلال ایجاد کرده و باعث قفل شدن آن بشوند. به این عارضه استئو کندریت دیسکان می گویند.
ورزش شدید
ورزش شدید و یا کشیده شدن ماهیچه های ران می توانند علت های ب قفل شدن زانو باشند. هر گونه ضعف یا گرفتگی در ماهیچه های خارجی ران می تواند می تواند باعث اختلال در تعادل کشکک زانو گردد. کشکک نیز تا زمانی که ماهیچه به حالت عادی خود باز نگردد، در همان حالت باقی خواهد ماند. حتی زمانی که کشکک زانو دوباره به درستی تراز شده و تعادل خود را به دست بیاورد، مدت زمان زیادی برای بازگشت دامنه ی حرکتی طبیعی به زانو طول خواهد کشید.
قفل شدن کاذب
در برخی موارد اگر درد به اندازه ی کافی شدید باشد می تواند زانو را از حرکت عادی خود باز دارد. این اتفاق زمانی می افتد که مکانیسم حفاظتی بدن فعال شده و با محدود کردن حرکات، سعی در کاهش هر گونه آسیب احتمالی دارد. این امر معمولا با اسپاسم و گرفتگی ماهیچه ها و نگه داشتن پا در یک موقعیت خاص انجام می شود. به این حالت، قفل شدگی کاذب زانو می گویند. تفاوت این حالت با قفل شدگی حقیقی زانو در این است که چیزی در درون خود مفصل گیر نیافتاده و در حالی که زانو در ابتدا قفل می شود، پس از مدت زمان کوتاهی می توان دوباره آن را حرکت داد. این عارضه معمولا یک حالت "ناگهانی" است که حرکت فرد را محدود کرده ولی به سرعت از بین می رود. قفل شدن کاذب زانو می تواند هم خم شدن و هم راست شدن زانو را محدود کند در حالی که قفل شدن حقیقی معمولا تنها راست شدن زانو را محدود می کند.
علت ها و دلایل
تورم : وجود مایع بیش از اندازه در درون کپسول مفصل، می تواند حرکت آن را محدود کرده و با دلیل فشار وارده، از خم و راست شدن پا جلوگیری کند.
التهاب : التهاب ساختار های درون و اطراف زانو نیز می تواند حرکت آن را محدود کند. شایع ترین علل این عارضه، آرتروز روماتوئید و نقرس می باشند.
حرکت نامناسب کشکک زانو : وجود مشکل در حرکت کشکک زانو بر روی شکاف جلوی زانو می تواند باعث قفل شدن کاذب زانو گردد. این عارضه معمولا بسیار دردناک است.
سندرم پلیکا : ایجاد تنش در پلیکای میانی (یک شکاف بر روی بافت سینوویال پوشاننده ی مفصل) می تواند باعث قفل شدن کاذب زانو گردد.
آسیب به زانو : ایجاد هر گونه آسیب به هر یک از ساختار های زانو که بتواند درد شدید ایجاد کند، ممکن است باعث اسپاسم عضلانی شده و منجر به قفل شدن زانو گردد. برای مثال می توان به پیچ خوردگی رباط زانو اشاره کرد.
درمان
روش درمان یک زانوی قفل شده، به علت قفل شدن آن بستگی دارد. تنها در موارد شدید، عمل جراحی لازم خواهد بود.
- اگر علت قفل شدن زانو پارگی مینیسک است، ممکن است به شما توصیه شود که از روش هایی از قبیل یخ درمانی، دارو درمانی، تزریق PRP (پلاسمای غنی شده با پلاکت) و یا فیزیو تراپی استفاده کنید.
- استفاده از زانو بند های طبی نیز می تواند برای کاهش علائم آزار دهنده مناسب بوده و همچنین از آن حمایت کند. زانو بند طبی نه تنها زانو را مستحکم تر می کند، بلکه آن را گرم نیز نگه می دارد. برای انتخاب یک زانو بند طبی مناسب، با پزشک خود مشورت کنید.
- در برخی از موارد، می توانید با استفاده از یک پد گرم کننده بر روی زانو، از شر خشکی و گرفتگی آن خلاص شوید. برای بهبودی زانو، دمای پد را بر روی درجه های پایین تنظیم کرده و آن را به مدت 10 تا 20 دقیقه بر روی زانو ی آسیب دیده ی خود قرار دهید. در صورت دسترسی نداشتن به یک پد گرم کننده، می توانید از حوله ی گرم و یا کیسه ی آب گرم برای درمان قفل شدن زانو نیز استفاده کنید.
- فیزیو تراپی و برخی از تکنیک های آن، برای باز کردن قفل زانو بسیار موثر اند.
- به منظور رهایی از درد و التهاب قفل شدن زانو، دارو های مخصوص وجود دارند که احتمالا پزشک آن ها را برای شما تجویز خواهد کرد. اگر درد و التهاب بسیار شدید باشند، ممکن است پزشک برای درمانقفل شدن زانوزانو، به شما توصیه کند که تحت عمل جراحی قرار بگیرید.
چند نکته
اگر در زانوی خود احساس درد می کنید، فعالیت های فیزیکی از جمله کوه نوردی، وزنه برداری، زانو زدن، دویدن و جمباتمه زدن را متوقف کنید. انجام این فعالیت ها تنها می تواند منجر به آسیب بیشتر به زانو و بد تر شدن آن گردد. همچنین، یک لیست از فعالیت هایی که برای شما درد ایجاد نمی کنند تهیه کرده و انجام این فعالیت ها را ادامه دهید.
هنگام خواب در شب، زانو های خود را خم نکنید و از چمباتمه زدن در طول خواب خودداری کنید. در عوض سعی کنید که به هنگام خواب، پا های خود را کشیده و مستقیم نگاه دارید. با احساس اولین علائم درد، بلافاصله با پزشک خود تماس گرفته و به او مراجعه کنید تا او بتوانید مشکل زانوی شما را تشخیص داده و سریعا یک راه حل برای درمان قفل شدن زانو به شما ارائه دهد.
ادرس مطب: مازندران _ تنکابن _ میدان شهید شیرودی _ جنب اداره ی آموزش و پرورش _ ساختمان پارس _ طبقه ی دوم _ واحد ۱۸
