اسپوندیلوز یک نوع خاص از آرتروز است که بر ستون فقرات تاثیر می گذارد. این مفهوم ساده ترین تعریفی است که برای تشریح این بیماری استفاده می شود. اسپوندیلوز یک ناهنجاری ایجاد شده در ستون فقرات به خاطر فرسایش آن است، به این معنی که این بیماری بخشی از فرآیند افزایش سن می باشد. با بالا رفتن سن، بدن ما دچار فرسایش می شود و این موضوع امری تعجب بر انگیز نیست. سال ها استفاده از بدن یا استفاده بیش از حد از ستون فقرات می تواند باعث شود بخش های مختلف ستون فقرات و به خصوص مفاصل، رباط ها، و دیسک های میان مهره ای تغییر کرده و به درستی عمل نکنند.
به هر حال، بالا رفتن سن یک فرآیند تدریجی است که تاثیر آن بر افراد متفاوت می باشد. همانطور که موی بعضی افراد زودتر از بقیه سفید می شود، بعضی افراد نیز تاثیرات افزایش سن (در اکثر موارد درد) را زودتر از بقیه در ستون فقرات خود احساس می کنند. در حقیقت، بعضی افراد ممکن است هیچگاه با چنین دردی مواجه نشوند. همه این موارد بستگی به نحوه ایجاد تغییر در اجزای ستون فقرات دارد و این تغییرات ممکن است بر ستون فقرات یا اعصاب آن تاثیر داشته باشند.
اسپوندیلوز می تواند تمام نواحی ستون فقرات را تحت تاثیر خود قرار دهد و نواحی آسیب دیده می توانند نقش تعیین کننده در علائم مشاهده شده برای بیماری در فرد داشته باشند. در این حالت فرد ممکن است به اسپوندیلوز گردن (آسیب دیدگی مهره های گردن)، قسمت میانه کمر (بخش قفسه سینه)، یا قسمت پایین کمر (آسیب دیدگی در ناحیه ستون فقرات کمر) مبتلا شود.
علائم و نشانه ها
علائم بیماری شما به ناحیه آسیب دیده ستون فقرات در نتیجه اسپوندیلوز (که به آن استئو آرتریت ستون فقرات نیز گرفته می شود) بستگی دارد. این علائم می توانند ملایم یا شدید باشند و امکان مشاهده آن در فرد به صورت مزمن نیز وجود دارد. همچنین این علائم گاهی اوقات می توانند باعث ناتوانی فرد شوند. علائم ابتلا به آرتروز ستون فقرات به شرح زیر هستند:
- دردی که گه گاه احساس می شود
- دردی که به شانه ها، بازوها، دست ها، یا انگشت ها کشیده می شود
- سفت شدن گردن یا شانه در زمان بیدار شدن از خواب یا ایجاد محدودیت در دامنه حرکتی پس از خارج شدن از رخت خواب
- حساسیت یا بی حسی گردن یا شانه
- ضعیف شدن یا احساس سوزش در ناحیه گردن، شانه ها، بازوها، دست ها، یا انگشت ها
- سر درد در ناحیه پشت سر
- از دست دادن تعادل
- ایجاد مشکل بلع (این مسئله در موارد نادر ایجاد می شود، اما در زمانی که ستون فقرات تحت فشار قرار گرفته باشد، امکان مشاهده آن در فرد وجود دارد)
بخش میانی کمر (ستون فقرات قفسه سینه)
- ایجاد درد در بخش های بالا و میانه کمر
- احساس درد در زمان خم شدن و کشیدن عضلات بدن
- سفت شدن بخش میانی کمر بعد از خواب شبانه
بخش پایین کمر (ستون فقرات کمر)
- ایجاد درد گاه و بی گاه در این ناحیه
- سفت شدن بخش پایین کمر بعد از خواب شبانه
- دردی که با استراحت و انجام فعالیت های حرکتی کاهش پیدا می کند
- حساسیت یا بی حسی قسمت پایین کمر
- درد عصب سیاتیک (درد ملایم یا شدید در ناحیه پا)
- ضعیف شدن، بی حسی، یا احساس سوزش در قسمت پایین کمر، ران ها، یا پاها
- ایجاد مشکل برای راه رفتن
- مشکلات مربوط به ادرار و مدفوع (این مسئله در موارد نادر ایجاد می شود، اما در زمانی که ستون فقرات تحت فشار قرار گرفته باشد، امکان مشاهده آن در فرد وجود دارد).
علت ها و دلایل
بالا رفتن سن از دلایل اصلی اسپوندیلوز است که به عنوان آرتروز ستون فقرات نیز شناخته می شود. انسان ها در فعالیت های روزمره خود حجم زیادی از فشار و کشیدگی را به بدن خود وارد می کنند و این فشار با گذشت زمان می تواند باعث ایجاد تغییر در ساختارهای مختلف ستون فقرات شود. در این حالت حتی قبل از مشاهده علائم اسپوندیلوز (برای مثال درد و سفتی در ناحیه کمر)، ممکن است مفاصل و سایر ساختارهای ستون فقرات دچار فرسایش شده و توانایی خود را به تدریج از دست بدهند.
فرسایش دیسک
معمولاً، اولین ناحیه ستون فقرات که دچار فرسایش می شود عبارت از دیسک های بین مهره ای است. در حقیقت تغییرات ناشی از این بیماری از دیسک ها شروع می شوند، اما فرآیند بالا رفتن سن می تواند سایر بخش های ستون فقرات را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد. در فرآیند تخریب، دیسک خاصیت اسفنجی خود را از دست داده و نازک تر می شود. ایجاد یک دیسک نازک به معنی این است که فضای بین مهره های بالا و پایین دیسک کمتر و کمتر می شود و به این ترتیب یک مشکل جدید برای فرد ایجاد می شود که مربوط به مفاصل فاست است. این مفاصل به تثبیت ستون فقرات کمک می کنند و اگر دیسک سطح ارتفاع خود را از دست بدهد، در نحوه حرکت مفاصل فاست تغییر ایجاد می شود. در ادامه غضروفی که مسئولیت حفاظت از مفاصل فاست را بر عهده دارد دچار فرسایش می گردد و این شرایط می تواند باعث التهاب و آسیب ریشه های عصب در ستون فقرات شود. بدون وجود غضروف، مفاصل فاست به مقدار بیش از حد حرکت می کنند و این شرایط مشکلات بعدی را برای ستون فقرات به همراه دارد.
حرکت غیر عادی ستون فقرات
همانطور که گفته شد، حرکت بیش از حد مفاصل فاست می تواند در وضعیت ستون فقرات تغییر ایجاد کنند. در حقیقت ستون فقرات سعی می کند این حرکت بیش از حد را با رشد بخش های کوچک استخوانی به نام زائده های استخوانی متوقف کند (استئوفیت). متاسفانه، زائده های استخوانی گاهی اوقات باعث وارد شدن فشار و گاز گرفتن ساختار های عصبی می شوند و در نتیجه این شرایط درد در ناحیه آسیب دیده احساس می شود. علاوه بر این زائده های استخوانی می توانند فضای مربوط به طناب نخاعی و اعصاب را تنگ کنند که در اصطلاح به این مشکل تنگی نخاع گفته می شود.
ژنتیک
ژنتیک نیز می توانند باعث ابتلای فرد به اسپوندیلوز شود. در این شرایط فرد ممکن است از قبل مستعد فرسایش بیش از حد مفصل و دیسک باشد. بنابراین اگر یک نفر از اعضای خانواده شما به این مشکل دچار شده است، شما نیز ممکن است به این مشکل در ناحیه کمر یا گردن خود مبتلا شوید.
نحوه زندگی
در نهایت، نحوه زندگی فرد می تواند باعث ابتلای وی به اسپوندیلوز شود. برای مثال سیگار کشیدن دارای تاثیر نامناسب بر دیسک کمر است و می تواند باعث از بین رفتن سریع تر آن شود.
تشخیص
بهترین روش برای تشخیص ابتلای فرد به استئو آرتریت تهیه عکس رادیولوژی است. در این حالت پزشک سابقه بیماری شما را دریافت کرده و از معاینات فیزیکی برای بررسی درد، حساسیت، و کاهش احتمالی دامنه حرکتی گردن یا قسمت پایین کمر استفاده می کند. علاوه بر این در هنگام معاینه علائم ثانویه مربوط به درگیر شدن عصب همچون ضعف، تغییر در وضعیت رفلکس بدن، یا از دست دادن احساس نیز مورد توجه پزشک قرار می گیرد.
پزشک ممکن است از آزمایش های مشخص برای کمک به تشخیص استئو آرتریت ستون فقرات استفاده کند. این آزمایش ها شامل موارد زیر هستند:
- عکس برداری رادیولوژی از استخوان آسیب دیده، زائده های استخوانی، و نیز غضروف یا دیسک. به هر حال عکس برداری رادیولوژی نمی تواند وارد شدن آسیب در مراحل اولیه را نشان دهد.
- آزمایش خون برای تشخیص ابتلای فرد به سایر بیماری های احتمالی
- تصویر برداری ام آر آی (MRI) برای بررسی آسیب های احتمالی وارد شده به دیسک یا تنگ شدن نواحی خاصی که اعصاب ستون فقرات در آنها وجود دارد.
راه ها و روش های درمان
درمان بدون جراحی
این بیماری غیر قابل برگشت است، اما استفاده از روش های درمانی مناسب می تواند فرآیند پیشرفت بیماری را آهسته کرده، به کنترل درد کمک کند، و تمام یا بعضی از حرکت های عادی ستون فقرات را بازیابی نماید. خوش بختانه، اکثر افراد مبتلا به استئو آرتریت ستون فقرات نیازی به عمل جراحی ندارند. در این حالت می توان از تعداد زیادی روش های غیر جراحی برای درمانی بیمار استفاده کرد که مهمترین آنها به شرح زیر هستند:
استراحت کردن: در مواردی که بیماری اسپوندیلوز شدید باشد، ممکن است نیاز به استراحت برای مدت زمان مشخص از 1 تا 3 روز وجود داشته باشد. به این دلیل در این حالت لازم است از استراحت طولانی مدت اجتناب شود که ممکن است بیمار به خاطر آن در معرض ریسک ترومبوز وریدی عمقی (DVT، ایجاد لخته های خونی در پاها) قرار گیرد.
مصرف دارو برای درمان استئو آرتریت: قبل از تصمیم گیری درباره مصرف یک داروی خاص، لازم است سبک زندگی فرد، شدت درد، و سابقه درمانی بیمار مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر این هنگام مصرف دارو باید به تاثیرات احتمالی و تاثیر متقابل آن با سایر داروها و مکمل های ویتامین نیز توجه شود. داروهای مسکن درد، همچون استامینوفن (یک جزء فعال در تیلنول)، دارای عوارض جانبی به نسبت ناچیز هستند و مصرف آنها می تواند باعث کاهش درد شود، اما این داروها تاثیری بر کاهش التهاب ایجاد شده ندارند.
داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs) می توانند برای کنترل درد ملایم تا شدید بیمار به همراه کاهش ورم و التهاب مورد استفاده قرار گیرند. برای مثال از این داروها می توان از آسپیرین، ایبوپروفن، (برای مثال آدویل)، ناپروکسین (برای مثال آلیو) یا بازدارنده های cox-2 (مثل سلبرکس) نام برد. علاوه بر این بیمار می تواند از داروهای موضعی مثل کرم ها، اسپری ها، ژل ها و موارد مانند آن بطور مستقیم روی پوست در محل آسیب دیدگی مفصل استفاده کند.
استفاده از بریس ها: استفاده موقت از بریس ها (برای یک هفته) می تواند به کاهش علائم بیماری کمک کند، اما استفاده بلند مدت از بریس می تواند تاثیر منفی بر مشکل شما داشته باشد. در صورت استفاده بلند مدت، بریس ها می توانند باعث ضعیف شدن عضلات ستون فقرات و افزایش درد بیمار شوند. در این حالت استفاده از روش های فیزیوتراپی می تواند نقش مناسب تر در تقویت عضلات ستون فقرات داشته باشند.
درمان دستی: در روش های درمان دستی این اعتقاد وجود دارد که یک سیستم عصبی سالم می تواند با یک بدن سالم مترادف و هم معنی باشد. در این حالت جابجایی ستون فقرات یا عدم قرارگیری آن در وضعیت مناسب می تواند باعث وارد شدن فشار به سیستم عصبی و ایجاد درد کمر و درد گردن شود. در حقیقت درمان دستی از دارو یا عمل جراحی برای بیماری استفاده نمی کند. بلکه به جای استفاده از این روش ها سعی می کند از روش هایی مثل سرما یا گرما درمانی، امواج مافوق صوت، ماساژ، اصلاح سبک زندگی، و اصلاح ستون فقرات برای درمان بیمار و بهبود علائم وی استفاده کند که در اصطلاح به این روش ها، دستکاری ستون فقرات نیز گفته می شود.
طب فیزیکی: در این حالت ترکیبی از روش های درمانی انفعالی به همراه تمرین های حرکتی برای بیمار استفاده می شود. روش های درمانی انفعالی شامل سرما یا گرما درمانی، امواج مافوق صوت و تحریک الکتریکی است که برای بهبود اسپاسم و درد عضلات به کار می رود. علاوه بر این با استفاده از تمرین های حرکتی به بیمار آموزش داده می شود چگونه انعطاف پذیری و دامنه حرکتی عضلات خود را بهبود بخشیده و بطور همزمان آنها را تقویت کند. در این حالت بیماران نباید ترسی از این تمرین های حرکتی داشته باشند. در حقیقت حتی بیمارانی که با درد و مشکلات فراوان در ارتباط با حرکت عضلات خود مواجه شده اند نیز می توانند با انجام این حرکت ها تاثیر مثبت در وضعیت خود مشاهده نمایند.در کلینیک لیزر دکتر نیاستی درمان لیزر و مگنت تراپی جهت کاهش درد کمر بیماران با ارتروز کمر استفاده می شود.طب سوزنی نیز در درمان اینگونه بیماران تاثیر قابل ملاحظه ای دارد.اینگونه خدمات در کلینیک طب فیزیکی دکتر نیاستی در کرمانشاه ارائه می شود.
تزریق برای درمان استئو آرتریت ستون فقرات: امروزه دو نوع مختلف تزریق برای درمان درد شدید ناشی از استئو آرتریت ستون فقرات استفاده می شود که عبارت از تزریق استروئید و تزریق اسید هیالورونیک است. هدف از تزریق استروئید کاهش ورم و بهبود سفتی و درد کمر است. این شرایط در حالی است که هدف از تزریق اسید هیالورونیک روان کردن مفاصل فاست است، زیرا اسید هیالورونیک می تواند عملکرد مایع مفصلی را که بطور طبیعی مفصل فاست را روان می کند، شبیه سازی نماید.
ماساژ: ماساژ درمانی می تواند به کاهش درد ناشی از استئو آرتریت کمک کرده و فرآیند گردش خون در بدن را بهبود بخشد. علاوه بر این ماساژ درمانی می تواند گرفتگی و اسپاسم عضلات را از بین ببرد. در این حالت بهتر است از خدمات افراد حرفه ای دارای دانش و تجربه کافی در درمان افراد مبتلا به آرتروز برای ماساژ درمانی استفاده شود.
طب سوزنی: طب سوزنی یک روش مناسب برای کمک به تسکین درد در ناحیه کمر و گردن است. در این روش سوزن های ریز به اندازه تقریبی یک موی انسان به نقاط خاص بدن وارد می شود. در ادامه ممکن است سوزن در محل چرخش داده شود یا از محرک الکتریکی و یا گرم کردن برای بهبود اثر درمانی آن استفاده گردد. محققان اعتقاد دارند طب سوزنی می تواند باعث بهبود فرآیند تولید مواد شیمیایی خاص در بدن شود که نقش موثر در کاهش درد بیمار دارند.
عمل جراحی
تعداد بسیار کمی از بیماران مبتلا به اسپوندیلوز برای درمان نیاز به عمل جراحی دارند. هنگامی که نیاز به استفاده از این روش برای بیمار توسط پزشک تشخیص داده شود، در موارد بسیار نادر نیاز به انجام اورژانسی عمل جراحی وجود دارد. به این ترتیب ابتدا سعی می شود با استفاده از روش های درمانی غیر جراحی مشکل بیمار بر طرف شود. در این رابطه معمولاً پزشک سعی می کند ترکیبی از دو یا چند روش درمانی غیر جراحی را برای بیمار استفاده کند تا به این ترتیب بتواند در کوتاه ترین زمان ممکن حداکثر تاثیر درمانی مورد نظر را برای بیمار ایجاد نماید. لازم به ذکر است که در اکثر موارد این روش های درمانی می توانند مشکل بیمار را بر طرف کنند و در نتیجه نیازی به انجام عمل جراحی بر روی بیمار نیست.
ادرس مازندران _ تنکابن _ میدان شهید شیرودی _ جنب اداره ی آموزش و پرورش _ ساختمان پارس _ طبقه ی دوم _ واحد ۱۸