خالی کردن و ناپایداری زانو، عارضه‌ای است که در آن زانو به دلیل احساس ناپایداری ناگهان خم می‌شود. این عارضه می‌تواند بر اثر بیماری‌ها و عارضه‌های مختلفی از جمله آسیب‌دیدگی رباط، آرتریت و ناپایداری کشکک زانو بروز کند. پس از آنکه پزشک دلیل ضعف را دقیقاً مشخص کرد، می‌تواند یک برنامه درمانی مناسب برای فرد تجویز کند.

انواع

خالی کردن و ناپایداری زانو می‌تواند از نوع اولیه یا ثانویه باشد.

ناپایداری  اولیه

در این وضعیت مفصل عملاً خالی کرده یا در می‌رود. دلیل این امر وجود نقص در یکی از رباط‌ها است، مانند پارگی رباط صلیبی قدامی. عموماً خود احساس خالی کردن دردناک نیست و زانو بعداً دچار درد می‌شود و حتی ممکن است ورم کند. ورم به وجود آمده حاصل خونریزی داخلی زانو است که خود ناشی از آسیب‌دیدگی یکی از ساختارهای داخلی می‌باشد. خالی کردن مکرر، مینیسک‌ها و سطوح غضروفی مفصل زانو را تخریب کرده و منجر به بروز آرتریت می‌شود.

از آنجا که این عارضه یک مشکل مکانیکی است تقریباً در تمام موارد برای رفع آن به عمل جراحی نیاز است. این عمل در قالب بازسازی رباط صلیبی قدامی انجام می‌شود؛ البته خالی کردن و ناپایداری زانو می‌تواند ناشی از آسیب رباط صلیبی خلفی، آسیب رباط جانبی، ناپایداری پاتلوفمورال یا آسیب ناحیه پوسترولترال نیز باشد.

ناپایداری ثانویه

این حالت زمانی رخ می‌دهد که چیزی در درون زانو باعث ایجاد درد می‌شود، که در نتیجه بدون اینکه فرد بخواهد، عضلات چهار سر ران برای کاهش نیروی فشاری وارده بر مفصل دردناک شل می‌شوند. این باعث می‌شود که پا خم شده و احساس خالی کردن زانو به فرد دست دهد. در این حالت، خالی کردن زانو دلیل ساختاری ندارد و اگر دلیل درد رفع شود زانو دیگر خالی نخواهد کرد. دلیل درد می‌تواند پارگی مینیسک، وجود جسم آزاد در زانو، آرتریت یا سینوویت باشد.

گاهی اوقات خارج شدن کشکک زانو از جای خود به شکل خالی کردن زانو احساس می‌شود، که این در حقیقت ناپایداری مفصل پاتلوفمورال است. هر چند که مهمترین ساختارهای نگهدارنده کشکک زانو استخوان‌ها هستند، اما عضلات ران نیز نقش مهمی در نگهداشتن آن در جای خود ایفا می‌کنند.

کسب تاریخچه پزشکی و معاینه دقیق بیمار به تشخیص اولیه یا ثانویه بودن نوع ناپایداری و در نتیجه انجام درمان مناسب برای خالی کردن و ناپایداری زانو کمک می‌کند.

دلایل و علت ها

پارگی رباط‌ها

خالی کردن زانو که عموماً به آن ناپایداری زانو گفته می‌شود، اغلب ناشی از آسیب‌دیدگی یک یا چند مورد از رباط‌هایی که زانو را پایدار نگه می‌دارند. در زانو چهار رباط اصلی وجود دارد، که شامل دو رباط جانبی، یک رباط صلیبی قدامی و یک رباط صلیبی خلفی می‌شوند. رباط‌های جانبی در دو طرف زانو قرار دارند و مانع از خم شدن زانو از پهلو می‌شوند.

رباط جانبی داخلی در طرف داخلی زانو قرار داشته و رباط جانبی خارجی در طرف بیرونی زانو قرار دارد. رباط صلیبی قدامی  ناحیه جلویی (قدامی) بالای استخوان درشت نی را در مرکز زانو به استخوان ران متصل کرده و مانع چرخیدن تیبیا و لغزش آن به جلو می‌شود. رباط صلیبی خلفی  ناحیه‌ای از بالای درشت نی در نزدیکی پشت زانو (خلفی) را به استخوان ران متصل می‌کند و مانع از لغزش درشت نی به عقب می‌شود. پارگی هر یک از این رباط‌ها می‌تواند در خالی کردن زانو نقش داشته باشد.

پارگی مینیسک‌ها

پارگی یک مینیسک هم می‌تواند باعث احساس خالی کردن زانو شود، خصوصاً در حین پایین رفتن در حالت اسکات یا پایین رفتن از پله‌ها. مینیسک‌ها دو قطعه غضروف گوه‌ای شکل هستند که بین سر استخوان ران و سر تیبیا در زانو قرار دارند. مینیسک‌ها به عنوان ضربه‌گیر زانو عمل کرده و به پایداری زانو کمک می‌کنند. آسیب دیدن یک یا هر دو مینیسک خالی کردن و ناپایداری زانو را افزایش می‌دهد.

ناپایداری کشکک زانو

یکی دیگر از دلایل افزایش خالی کردن و ناپایداری زانو خارج شدن کشکک (پاتلا) از شیار محل قرار گرفتنش در پایین‌ترین قسمت استخوان ران است. به این نوع ناپایداری، اختصاصاً ناپایداری کشکک زانو گفته می‌شود. در حالت عادی، کشکک در شیار پاتلوفمورال، که در پایین‌ترین قسمت استخوان ران قرار داشته و بخشی از مفصل زانو است، می‌لغزد. کشکک به رباط‌ها و تاندون‌هایی که وظیفه‌شان پایدار نگهداشتن آن است متصل می‌باشد.

این استخوان در میان تاندون چهار سر ران قرار دارد که عضلات چهار سر ران را به بالای تیبیا (استخوان ساق) متصل می‌کند. به علاوه، رباط‌های پاتلوفمورال به عنوان رباط‌های پایدار کننده ثانویه در طرفین کشکک عمل می‌کنند. وارد آمدن یک ضربه مستقیم به کشکک، که معمولاً در یک تصادف یا برخوردهای ورزشی رخ می‌دهد، می‌تواند باعث خروج کشکک از شیارش شود. همچنین، یک حرکت پیچشی غیرطبیعی زانو هم می‌تواند همین نتیجه را داشته باشد. دررفتگی کشکک خالی کردن و ناپایداری زانو را افزایش می‌دهد.

ناصافی و سائیدگی غضروف‌ها

دلایلی که پیشتر برای خالی کردن و ناپایداری زانو گفته شدن عمدتاً به آسیب‌دیدگی مفصل مربوط می‌شدند. اما باید دانست که آرتروز زانو هم به ناپایداری آن کمک می‌کند. این امر می‌تواند ناشی از مشکلات متعدد مرتبط با آرتروز، از جمله وجود قطعات آزادی از غضروف در درون زانو، تخریب تدریجی مینیسک، یا پارگی رباط‌ها، درد و ضعف عضلات، باشد.

اجسام آزاد قطعات کوچکی از غضروف آهکی شده هستند که می‌توانند بین استخوان‌های زانو و در فضای خالی آن گیر افتاده و باعث درد ناگهانی و در برخی موارد باعث خالی کردن زانو شوند. اجسام آزاد، علاوه بر کمک به خالی کردن زانو، می‌توانند باعث شوند که زانو قفل شده و برای صاف شدن با مشکل مواجه شود.

حتی اگر در عکس‌های رادیولوژی، ام‌آر‌آی یا سیتی‌اسکن هم وجود اجسام آزاد مشخص شود، باز هم ناپایداری حاصل از وجود آن‌ها تا حدودی غیرقابل پیش‌بینی است، به این معنی که مشخص نیست فرد چه موقع خالی کردن زانویش را احساس خواهد کرد، زیرا خالی کردن زانو به طور ناگهانی و بدون مقدمه رخ خواهد داد.

ضعیف شدن عضلات اطراف زانو

به جز در مواردی که آسیب‌دیدگی یک رباط در گذشته باعث ناپایداری ساختاری زانو شده است، در سایر موارد دلیل اصلی احساس خالی کردن زانو خصوصاً در هنگام پایین رفتن از پله‌ها و در مواردی که ناگهان وزن بدن روی یک پا می‌افتد، ضعیف شدن عضلات اطراف زانو می‌باشد. اگر درگذشته فرد دچار درد زانو شده باشد، درد عضلات زانو را از کار انداخته و منجر به ضعف بیشتر آن می‌شود. با بالا رفتن سن نیز حجم عضلات کم شده و در نتیجه قدرت آن‌ها کاهش می‌یابد.

این کاهش قدرت باعث بروز ناراحتی‌های کوچکی می‌شود که منجر به افزایش ضعف می‌گردند و خود این افزایش ضعف نیز منجر به افزایش بروز دردها و بیشتر شدن ضعف نسبت به قبل می‌شود. این چرخه، وضعیت شایعی است که در عموم مردم دیده می‌شود. بنابراین، ضروری است که قدرت و همچنین سفتی و کشیدگی عضلات حفظ شود تا بتوان با اثرات پیری و یا آسیب‌های گذشته مقابله کرد.

درمان

درمان خالی کردن و ناپایداری زانو به درجه (یا مقدار) کلی ناپایداری و همچنین حاد یا مزمن بودن آسیب بستگی دارد. معمولاً اکثر آسیب‌دیدگی‌های درجه 1 و 2 (یعنی کمتر از پارگی کامل) بدون جراحی قابل درمان هستند، در حالی که عموماً در اکثر آسیب‌های درجه سومِ رباط‌های زانو (یعنی پارگی کامل آن‌ها؛ البته به غیر از آسیب‌دیدگی‌های درجه سومِ رباط جانبی داخلی که به تنهایی رخ می‌دهند) برای برگرداندن پایداری طبیعی زانو به ترمیم یا بازسازی از طریق عمل جراحی نیاز است.

اگر زانویتان به طور مرتب خالی می‌کند، باید پیش از آنکه آسیب‌دیدگی آن بدتر شده و نیاز به جراحی پیدا کند این عارضه را درمان کنید. چه درد داشته باشید و چه نداشته باشید، حتماً باید مشخص شود که چرا زانویتان مرتباً خالی می‌کند.

آدرس مطب: مازندران _ تنکابن _ میدان شهید شیرودی _ جنب اداره ی آموزش و پرورش _ ساختمان پارس _ طبقه ی دوم _ واحد ۱۸