دیابت بیماری نسبتاً شایعی است که به مرور عوارض مختلفی را ایجاد می‌کند. یکی از خطرناک‌ترین عوارض دیابت ایجاد زخمهای مزمن در پا می‌باشد که نهایتاً می‌تواند منجر به قطع عضو گردد. بطوریکه بعد از جراحات منجر به قطع عضو، دیابت شایعترین عامل قطع عضو اندام تحتانی است. قطع عضو یک اندام با توجه به فشاری که به اندام مقابل وارد می‌سازد نهایتاً می‌تواند باعث قطع عضو اندام مقابل نیزگردد. 
هزینه‌های وارد به فرد و جامعه چه از نظر روحی و جسمی و یا اقتصادی و امکان پیشگیری ازاین عوارض باعث ایجاد درمانگاههای خاص جهت پیشگیری و درمان بیماریهای پا در بیماران دیابتی در کشورهای پیشرفته شده است.
اساس کار این درمانگاهها آموزش بیماران است. با شناخت علل ایجاد زخمها و رعایت دستورات ساده تا حدود زیادی می‌توان از ایجاد زخمهای پا و نهایتاً قطع عضو بیماران دیابتی پیشگیری نمود. هدف از نگارش این مطلب انتقال و آموزش برخی از این موارد به افراد مبتلا به دیابت است و امیدواریم بتوانیم امکانات آموزشی بیشتری را برای این بیماران در آینده نزدیک مهیا سازیم.
از افراد مبتلا به دیابت به علل مختلفی در معرض زخمهای پا می‌باشند. معمولاً چند عامل دست به دست هم داده و نهایتاً باعث ایجاد زخم می‌گردند که در صورت عدم بررسی و درمان به موقع می‌تواند برای فرد عوارض خطرناکی را به همراه داشته باشد. 
از مهمترین عوامل زمینه ساز می‌توان به درگیری اعصاب محیطی اشاره نمود که باعث کاهش حس در پاها شده و فرد را در معرض آسیب قرار می‌دهد. سایر علل شامل آسیب‌های جزئی و مکرر، خراشیدگی‌های پوستی، عفونت، اختلال عروق خونی در اندام تحتانی و اشکال در بهبود زخم‌می‌باشد. حذف یک یا چند عامل می‌تواند باعث کاهش ایجاد زخمهای دیابتی گردد. توصیه‌های زیر بطور کلی برای تمام افراد مبتلا به دیابت ارائه گردیده است و بهتراست در هر مورد از پزشک خود راهنمائی‌های لازم را در خواست کنید.
روزانه پاهای خود را معاینه کنید. به محلهای قرمزی، تاول یا بریدگی دقت کنید. توجه کنید که آیا حس گرمی و سردی پاها کم نشده است؟
آیا در پاها احساس تورم نمی‌کنید؟
اگر نمی‌توانید تمام قسمتهای پا را معاینه کنید از یک آینه استفاده کنید یا از فرد دیگری بخواهید این کار را برای شما انجام دهد. هرچه
زودتر مراقبت از زخم پا را شروع کنید خطرات بعدی کمتر است.
1) باید پاها هر روز توسط آب و صابون شستشو و سپس خشک شوند.
الف) صابون بکار رفته باید از نوع صابونهای ملایم باشد.
ب) با توجه به اینکه ممکن است حس گرما در پا اختلال داشته باشد وحتی دستها نیز دچار اختلال حسی باشند بهتر است قبل از شستشو،
دمای آب توسط آرنج کنترل شود تا از بروز سوختگی پیشگیری بعمل آید.
ج) توجه کنید که بعداز شستن پاها، آنها را کاملاً با آب شستشو دهید به نحوی که صابون کاملاً پاک شده و بر روی پوست باقی نماند.
د) پاها را با یک حوله کاملاً نرم خشک کنید، به لای انگشتان دقت بیشتری کنید. باقی ماندن رطوبت خود باعث ایجاد خشکی و ترک برداشتن
پوست میشود.
ه) حوله را بر روی پا فشار دهید. از مالیدن حوله به روی پوست خودداری کنید.
و) در مناطقی از پا که میخچه وجود دارد، پس از شستشوی پا حوله را محکم روی این نواحی بکشید. برجسته بودن قسمتی از پوست باعث فشار به آن ناحیه شده و نهایتاً باعث بزرگترشدن میخچه یا پینه می‌گردد.
ز) بعد از خشک شدن پاها از کرم مرطوب کننده استفاده کنید. استفاده از کرم مرطوب کننده در صورتی که هنوز پوست مرطوب است
می‌تواند خشکی پا را شدیدتر کند.
ح) در بین انگشتان از کرم مرطوب کننده استفاده نکنید بلکه از پودر تالک استفاده شود.
مراقبت ازناخنها بسیار مهم است ناخنهای نامناسب می‌توانند منشاء عفونت گردند و بیماریهای ناخن باید بطور جدی درمان شوند. رعایت موارد
زیر در همه مبتلایان به دیابت توصیه می‌گردد.
الف) ناخنهای پا باید بطور مستقیم چیده شوند و لبة آنها اندکی از انگشتان بیرون باشد تا از ایجاد عفونت در کناره ناخن جلوگیری شود.
ب) برای چیدن ناخن از قیچی استفاده نکنید. پس از کوتاه کردن ناخنها آنها را سوهان بزنید.
الف) هنگام پیاده‌روی بهتر است از جوراب نرم و ضخیم استفاده شود یا دو جفت جوراب نازک نخی روی هم پوشیده شود. این امر باعث
میشود سائیدگی پوست پا در کفش کمتر شود.
ب) سعی کنید از جورابهای نخی یا پشمی استفاده کنید و موقع پوشیدن جوراب لبه‌های جوراب چین خوردگی نداشته باشد.
ج) جورابهائی تهیه کنید که دوخت قسمت جلوی آن در جلوی جوراب نباشد بلکه خط دوخت باید زیر انگشتان پا قرار گیرد. همچنین قسمت‌فوقانی آن فشار زیادی به ساق پا وارد نسازد.
د) محلهای دوخت داخل جوراب را بررسی کنید. نخهای اضافه را بگیرید. برجستگی داخل جوراب می‌تواند باعث ایجاد زخم پا گردد.
ه) حداقل هر روزجورابهای خود بشوید.
و) هرگز کفش بدون جوراب نپوشید.
ز) با توجه به اینکه حس گرما و سرمای پا ممکن است مختل باشد. درروزهای سرد از جورابهای گرم استفاده کنید و اگر جورابها خیس شدند فوراً آنها را تعویض کنید.
مشاوره در میزان و نحوه انجام ورزش مناسب در افراد مبتلا به دیابت یا مستعد به دیابت بخصوص در افراد دارای اضافه وزن از جمله اقدامات پیشگیری و درمان دیابت است. بسیاری از افراد دچار بی حرکتی یا اضافه وزن مبتلا به بیماریهای همراه مثل آرتروز می باشند در این حالت درمان آرتروز و کاهش درد بیمار به بهتر شدن توانایی حرکت بیمار کمک می کند و نهایتا باعث بیشتر شدن توانائی فرد در انجام ورزش می شود.
درگیری عصب در دیابت شایع است و خود را بصورت گز گز و مورمور شدن، احساس داغ شدن یا سرد شدن قسمتی از بدن، احساس وجود سنگ ریزه موقع راه رفتن ، حتی دردهای تیر کشنده شدید یا حالت برق گرفتگی خود را نشان می دهند
.گاهی التهاب عصب علایمی شبیه به دیسک و سیاتیک ایجاد می کند و مشکلاتی در درمان بیمار ایجاد می کند. ممکن است تشخیص و درمان این بیماریها یکی از زمینه های کاری متخصصین طب فیزیکی است. انجام نوار عصب و عضله در صورت لزوم می تواند نوع درگیری عصب، محل و شدت آنرا تعیین کند وبه تنظیم برنامه درمانی کمک نماید.
اختلالات پا بعلت اثر دیابت بر پوست، عروق و اعصاب پا شایع است. رفع مشکلات پا با معاینه ارزیابی پا و راه رفتن و تعیین نوع کفش و کفی لازم انجام می شود. در مواردی خاص مثل زخم کف پا از کفشهای مخصوص که حداقل فشار را بر کف پا وارد می کنند استفاده می شود. متاسفانه برخی از زخمهای دیابتی منجر به قطع عضو میشود. اختلال تعادل در پا در دیابت بعلت مشکلات در اعصاب پا ایجاد می شود و می تواند باعث زمین خوردن شود.ارزیابی تعادل و تمرینات افزایش تعادل باعث پیشگیری ازاین خطر می شود.
با توجه به استفاده از کمترین میزان دارو و اثرات پایدار درمانهای طب فیزیکی بخصوص برنامه های تمرینی برای هر بیمار، اقدامات درمانی فیزیکی برای درمان این بیماران بسیار سودمند می باشند. این درمانها شامل ورزشهای درمانی می باشد.
منبع:ایران ارتوپد
ادرس مطب::مازندران _ تنکابن _ میدان شهید شیرودی _ جنب اداره ی آموزش و پرورش _ ساختمان پارس _ طبقه ی دوم _ واحد ۱۸
